Kanımca en çok şey vaat eden kolektifler; temeli, belirli bir hedefe ya da gösterilebilir bir ürüne değil, sürgit ve sürdürülebilir ilişkilere ve birlikte yaşam biçimlerine dayanan kolektiflerdir. bu ise, her türlü icat ve imalatı kapsayan geniş ‘tasarım’ kavramının, yalnızca anakronistik bir hareket olması ile değil; aynı zamanda onun, meta kapitalizmin ayrıcalıklı bir alanı olarak gelecek yapıcılığı üzerinde hak iddia etmesi ile ilgilidir.
İçinde bulunduğumuz günler, zanaat için daha sınırlı sayı ve derinlikte olsa da, sanat ve tasarım için giderek sonsuz sayılabilecek yeniden isimlendirme, katmanlandırma ve işlevlendirmelere tanıklık ediyor. Profesör Suchman’ın yorumları, bu alanda bitmek bilmeyen tartışmalara güncel, özgün ve eleştirel bir pencere aralıyor. Profesör Suchman ile, işte tam da bu tanıklığın en sağlam örneklerinden birinin, İstanbul Tasarım Bienali’nin ardından, bienalin bir soruyla başlayıp ardında pek çok soru bıraktığı günlerde tanıştık. Bienalden üreyen soruları da vesile ederek, kendisiyle designinistanbul meselelerini konuştuk. Lucy Suchman’a ilgisi ve derinlikli katkıları için içten teşekkür ediyoruz.
*** Sayın Profesör Suchman; designinistanbul (http://www.designinistanbul.com) söyleşilerini değerli katkılarınızla onurlandırdığınız için çok teşekkür ederiz. Geçen sene gerçekleşen ‘Biz İnsan mıyız’ konu başlıklı İstanbul Uluslararası Tasarım Bienalini (20 Ekim – 22 Kasım 2016) DesigninIstanbul altında ele alırken, “Anthropological Relocations and the Limits of Design” makalenizden oldukça istifade ettik. Söz konusu bienal, başlığından da anlaşılacağı üzere, tasarım kavramını, insanın tarih boyunca ürettiği maddî eserlere bakarak zaman ve mekân sınırları ötesinde ele alma eğilimi taşıyordu. Siz; bahsettiğimiz makalenizde, bu türden genelleyici bir tasarım anlayışını, “yenilik” (innovation) vurgusunu evrenselleştirmesi ve böylelikle yerleri, kişileri ve şeyleri başlı başına bir menşe noktası hâline dönüştürmesi sebebi ile eleştiriyorsunuz. Bu yaklaşımın, maddî kültürel üretimlerin zamansal ve mekânsal biricikliklerini; tarih, coğrafya ve genel olarak kültürden kaynaklanan niteliklerini yok saydığını söylüyorsunuz. Bu yaklaşımınızdan hareketle size, tasarım alanının bu tarihî, coğrafî ve kültürel biricikleri nasıl tanıyabileceğini sorsak… Özellikle de tarihsel ve yerel ölçekte anlamlı ve fakat sorunu bir kategori olan zanaat ve zanaatkârlıkla beraber düşündüğümüzde, tasarım alanı bu farklılıkları nasıl tanıyabilir sizce?
Bu sorunuzu ele alırken dayanak noktamı, Amerika’daki tasarım dünyası özelindeki ve özellikle de 1980-2000 seneleri arasında, bilgisayar araştırma ve geliştirme konusu üzerine çalıştığım Silikon Vadisindeki deneyimlerim oluşturuyor. Tam bu bağlamda, sıklıkla kendisinden alıntı yaptığım Amerikalı tasarım tarihçisi Victor Margolin’in Yapay Olanın Politikası (The Politics of the Artificial) kitabında geçen bir cümleyi vurgulamak isterim. “Tasarımcıların, tasarım düşüncesinin potansiyelini tam olarak hayata geçirebilmesi için, tasarım pratiğini çevreleyen durumların nasıl inşa edildiğini analiz etmeyi öğrenmesi gerekir,” (2002, s. 241) der Margolin. Bu basit ifadenin, tasarımın eleştirel bir pratik olarak ortaya çıkma potansiyeli açısından radikal bir önerme olduğunu düşünüyorum. Margolin, tasarımın kendi tarih ve önermelerini verili kabul etmeyi değil, onları sorgulamayı öneriyor. Bu kitap, Herbert Simon’un 1969 senesinde yayımlanmış Yapay Olanın Bilimi (The Sciences of the Artificial) kitabına doğrudan bir yanıt niteliğindeydi. Simon’un kitabı ise, profesyonel Tasarımın, tarih ve kültürü aşan, akılcı ve bilişsel bir mesele olarak ortaya çıkışının muhtemelen kurucu metni gibiydi. Margolin’in önerisini ciddiye almak; tasarım tarihi, kuramı ve eleştirisi ile ilgili bir dizi soru sormamıza olanak tanıyor. Bu durum, bizleri tasarım pratiği sorusuna da götürüyor ki; bu soru, aynı zamanda, ‘zanaat’ ve ‘zanaatkârlık’ ile ilgili kişilikler meselesine de bir kapı açıyor.
* Söyleşinin tamamına http://www.designinistanbul.com/soylesi-lucy-suchman-kanimca-en-cok-sey-vaat-eden-kolektifler-temeli-belirli-bir-hedefe-ya-da-gosterilebilir-bir-urune-degil-surgit-ve-surdurulebilir-iliskilere-ve-birlikte-yasam-biciml/ bağlantısından ulaşabilirsiniz.