"Etnograf ve Fotoğrafçılara Yönelik Bir Etnografi Çalışması: Hacı Bektaş Veli Etkinliklerinin Foto-Etnografisi" başlıklı tezimi Mayıs 2012'de tamamladım.
Özeti aşağıdaki gibidir. Bu çalışmamda yardımlarını esirgemeyen Prof. Dr. Tayfun Atay'a ve tezimde katılımcı olarak emek veren antropolog arkadaşlarıma teşekkür ederim.
(Ph.D.) Gülbin Özdamar Akarçay
Photographer
Anadolu University
Faculty of Communication Sciences
Department Of Journalism
Eskisehir/TURKEY
www.gulbinozdamar.com
Etnograf ve Fotoğrafçılara Yönelik Bir Etnografi Çalışması: Hacı Bektaş Veli Etkinliklerinin Foto-Etnografisi
Araştırmada, etnografi ve fotoğraf ilişkisi çerçevesinde, fotoğrafçı ve etnografın fotoğrafı, sosyal bilimler araştırmalarında veri olarak nasıl kullandığı, etnografik nitelikli fotoğrafın hangi yöntemlerle çekildiği ortaya konmuştur. Alanyazın bölümünde araştırmaya temel oluşturan kuramcıların düşüncelerine yer verilerek, kuramsal bir arkaplan oluşturulmaya çalışılmıştır. Etnografi ve fotoğraf ilişkisi örnekleriyle açıklanmış, görsel etnografi, foto etnografi ve etnografik fotoğrafın tanımı yapılmıştır. Etnografik fotoğrafın araştırmalarda kullanımına yönelik örnekler verilmiş, fotografik uyarım, düşünümsel fotoğraf, yeniden fotoğraflama, fotoifade, görsel anlatı ve vernakular fotoğraf gibi yöntemler literatüre kazandırılmıştır.
Araştırmanın uygulama bölümünde etnografi ve fotoğrafçılardan oluşan katılımcıların, Alevilerin her yıl düzenledikleri Hacı Bektaş Veli Törenleri ile ilgili bir foto-etnografi çalışması yapmaları sağlanmıştır. Bu araştırma süresince araştırmacı da etnograflar ve fotoğrafçıları alanda gözlemleyerek onlar üzerine bir etnografi çalışması gerçekleştirmiştir. Böylelikle katılımcıların yaptıkları etnografinin de etnografisi gerçekleştirilerek, iki farklı sosyal bilimler alanından gelen etnograf ile fotoğrafçı arasındaki benzerlikler ve farklılıklar belirlenmiştir. Araştırmada etnografi ve foto-etnografi yöntemleri ile katılımcı günlüğü, araştırmacı günlüğü, derinlemesine görüşme, fotografik uyarım gibi veri toplama araçlarından faydalanılmıştır. Analiz sonucunda fotoğrafçı ve etnografların mesleki pratiklerinde ortaklıklar ve farklılıklar bulunmuştur. Mesleki, cinsiyet, ideolojik, dini kimliklerinin bakış açılarını etkilediği ve alana yansıdığı tespit edilmiştir. Fotoğrafın sosyal bilimlerde veri olarak değeri ortaya konularak, katılımcıların alanda geliştirdikleri yöntemler de tartışılmıştır. Mesleki pratikleri, alanda karşılaşılan zorluklar, alanda gerekli durumlar, fotoğraf çekme ve diğer veri toplama araçlarını kullanma deneyimleri, kaynak kişilerle iletişimleri, fotoğrafın ve etnografinin tanımları gibi temel bulgular ortaya konulmuştur. Etnografların fotoğraf çekmeye, fotoğrafçıların da etnografi yapmaya olan yatkınlıkları tespit edilmiştir. Böylelikle gerek fotoğrafçılara gerekse etnograflara yol gösterebilecek temel bilgiler araştırma sonunda sıralanmıştır.
Katılımcıların alanda çektikleri fotoğraflar da analiz edilmiş, analiz sürecinde fotoğraf çekim süreci, fotoğrafın kendisi ve izleyicinin yorumundan oluşan üçlü sac ayağının önemi bir kez daha vurgulanmıştır. Katılımcıların çektikleri fotoğraflara, farklı disiplinlerden gelişleri, kimlikleri, etnografiye ve fotoğrafa bakışları, alanla ilgili düşünceleri yansımıştır. Katılımcılardan elde edilen veriler ışığında, söylenmesi gereken en temel vurgu ise etnografik bilgiyi aktaran görsel metin olarak fotoğrafların etnografik veri niteliğinde olmaları ve sosyal bilimlerin her alanında kullanılmalarıdır. Burada önemli olan nokta ise araştırma tasarımında fotoğrafın görsel günlük mü ya da görsel kayıt olarak mı tanımlanacağıdır. Yapılan çalışmada fotoğraf görsel günlük olarak tanımlanmış ve düşünümsellik kavramı ön plana çıkmıştır
Anahtar Kelimeler: Görsel Etnografi, foto-etnografi, etnografik fotoğraf, Düşünümsellik, Hacı Bektaş Veli Törenleri, Aleviler
* * *
An Etnography Study for Etnographers and Photographers: Photo-Etnography of Hacı Bektas Veli Festival
In this research, it has been revealed that how a photographer and an ethnographer, within the relation of ethnography and photography, uses photography as a data in social science researches and which method is used in taking ethnographic photography. In literature chapter, theorists providing a basis for the research have been reviewed in order to compose a theoretical background. Ethnography and photography relation is clarified in various examples and visual ethnography, photo-ethnography and ethnographic photography is defined. Examples of utilizing ethnographic photography in researches has been given and methods such as photographic elicitation, reflexive photography, re-photography, photovoice, visual narratives and vernacular photography has been defined in the relevant literature.
In the fieldwork, participants consisting of ethnographers and photographers are provided to make a photo-ethnography research in Hacı Bektaş Veli Festival organized annually by Alevis. Researcher has done an ethnographic research as well on ethnographers and photographers by observing them in the field. Thus, ethnography of ethnography is done by participants, similarities and differences between an ethnographer and a photographer is determined coming from two different social sciences discipline. In this research, data gathering techniques such as ethnography and photo-ethnograpy, participant diary, in-depth interview, photo elicitation has been utilized. In the analysis, commonalities and differences have been found in ethnographers’ and photographers’ occupational practices. Occupational, gender, ideological and religious identities have affected their point of view and this has been reflected in the field. The value of photographic data in social sciences has been revealed and methods have been discussed developed by the participants in the field as well. Fundamental findings have been searched out such as occupational practices, difficulties encountered in the field, situations affecting motivation in the field, taking photography and experience of using other data collection tools, communication with informants, definition of photography and ethnography. Inclination of ethnographers to take photography, photographers to make ethnography has been determined. Thus, at the end of the research fundamental information has been listed both for photographers and ethnographers in order to guide them.
Photographs taken by the participants have been also analyzed. The importance of trivet consisting of process of taking photography, photography itself and interpretation of the viewer has been emphasized once again. Participants’ different academic backgrounds, identities, their understanding of ethnography and photography, their thoughts about the field reflected all in the photographs that they took. In the light of the data gathered by the participants, photographs as visual texts are ethnographic data and they should be used in all social sciences disciplines. The point is how photography will be defined in a research design, either as a visual diary or a visual record. In this research, photography is defined as a visual diary and reflexivity has come into prominence.
Key words: Visual Ethnograpy, photo-ethnography, ethnographic photography, Reflexivity, Hacı Bektaş Veli Festivals, Alevi