Değerli Hocamız Prof. Dr. Nephan SARAN tarafından kaleme alınan ve İstanbul Üniversitesi Antropoloji Bölümü''nün kuruluşundan günümüze kadar geçirmiş olduğu dönemi anlatan makalenin ikinci bölümü sunmak istiyoruz.
 
 

 

İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
 
Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Bölümünün
 
Kuruluşu ve Bölümün Temel Politikası

Profesör Hart’ın ABD’de antropolojinin gelişim hikâyesini anlatan bu ilginç makalesi, antropoloji alanındaki yeni akımları 1957 yıllarına kadar izlemiştir. Bizim için önemli olan Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Bölümü kurulurken bölümün temeline konan yapı taşlarıdır. Yazısının son bölümünde vurgulanan önemli bazı noktalar, bu yapı taşlarına işaret etmektedir. Bunların ilki Tylor''dan beri araştırılan, sosyal ve kültürel çeşitliliğin saptanmasıdır. Buna ek olarak, evrensel bir sorun olan gurup içinde yaşama sorununun, sonsuz bir çeşitlilikle değişik toplumlarda nasıl halledilmiş olduğunun, antropologlarca belirlenmesidir. Doğa bilimcisi olarak hareket eden antropologlar, hoşgörülü bir alçak gönüllülükle ön yargılara sapmadan, bu çeşitliliği saptamayla yetinirler. Bunu gerçekleştirebilmek için ilgilendikleri temel konulardan biri, alandaki gözlemlerini en yetkin bir biçimde nasıl geliştirebilirler, sorunudur. Antropologların ısrarla üzerinde durdukları ikinci önemli konu ise, alanda çalıştıkları sırada, "gözlemlediğim bu insanlar neden bu yaptıkları hareketleri yapıyorlar?" sorusuna en güvenilir, en yetkin yanıtı verebilmektir.

1957 yılında yazılmış olan ve kısaca özetlediğimiz bu makalede, Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Bölümünün yapı taşlarını, görmek olasıdır. Yıllar önce Bölümün adının ne olması gerektiği konusunu kendisiyle tartışırken, neden sosyal antropoloji ve etnoloji sözcüğünü yeğlediğini şimdi daha iyi anlayabiliyorum. Dr. Hart için sosyal antropoloji, doğa bilimi olarak, insan davranışını en yetkin biçimde betimlemeğe çalışan bilim dalıdır. Kültürel Antropoloji ya da Etnoloji (değişik ülkelerde değişik anlamda kullanılmıştır) ise kültür tarihidir. Dr. Hart, bu ikili anlayışın yeni kurulan bölümde temsil edilebileceğine inanmıştır. Yine yukarda özetlediğimiz makalenin son bölümünde belirtildiği gibi alanda çalışan antropologlar, gözlemledikleri insanın neden davrandıkları biçimde davrandıklarını, en yetkin biçimde anlatabilmelidirler. İster köyde, ister kent de, ister ilkel gruplarda olsun, antropologlar, sosyal bilimlerin yöntemlerini kullanarak, inceleme yaptıkları sorunla ilgili olan verileri toplamalıdırlar. Ancak yeterli, güvenilir ve ayrıntılı veri toplandıktan sonra, incelenen gurup içindeki insan davranışını anlayabilmek olasıdır. Bilimlerin gelişimi de uzun ve düzenli bir gözlem devresi geçirdikten sonra mümkün olabilmiştir. Tylor ve Bastian''dan beri düzenli ve kaliteli antropolojik gözlem sürüp gitmektedir ve devamlı bir biçimde gözlem yolları gelişip yetkinleşmektedir. Profesör Hart''a göre teori vak''alardan doğar ve bir bilim dalı uzun süren bir gözlem ve deneme devresi geçirdikten sonra gözlemlerini bir sisteme oturtabilir. Dr. Hart düzenli bir evrenin varlığına inanır ve biyolojide ne olmuşsa sosyal antropolojide de olacaktır inancındadır. Ona göre bugün henüz bir Linnaeus''umuz ya da Darwin''imiz yoktur, fakat gelişinin çok uzak olmadığını sandığını da söyler.

Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Bölümü, yukarda kısaca açıkladığımız temel taşları üzerine oturtulmuştur ve ilk olarak 1961 yılında yirmi öğrenci alarak eğitime başlar. "İnsanın İncelenmesi" olarak kabul edilen Antropoloji Bölümünde dönüşümlü olarak, fiziksel antropoloji, sosyal antropoloji, sosyal değişmeler, kültür değişmeleri, istatistik ve araştırma yöntemleri adında teorik dersler verilmeye başlanır. Bunlara ilave olarak çeşitli araştırma seminerleri de düzenlenir. Benim asistan olarak tayinimden hemen sonra ise Bölümün araştırma serüveni de başlar. Dr. Hart’ın Fakülte ile yaptığı kontratında ilginç bir madde vardır: "Araştırma yapmak ve yaptırmak ve öğrenciye araştırma yöntemlerini öğretmek." Ancak buna karşın Bölümün araştırma için hiç bir parasal olanağı yoktur. Hatta odası bile yoktu. Zaman zaman Hocanın daha sonra da benim, içinde bulunduğumuz 239 no. lu odayı muhafaza edebilmek için uğraş vermemiz gerekti.

Bölümde ilk araştırma 1961-1962 ders yılında "Öğrencinin Üniversite Giriş Sınavında Karşılaştıkları Sorunlar"la ilgili olarak yapıldı. Konuyu öğrenciler seçtiler. Böylece öğrencimizi ilk defa, üniversite ve yüksek okulların birinci sınıfında okuyan bir öğrenci gurubu ile alanda karşı karşıya getirdik. Bu araştırmada öğrencilerimiz örnek seçimi, ön araştırma, soruların hazırlanışı, öğrencilerle görüşme yapılarak hazırlanan sorulara yanıt alınması, toplanan verilerin doğru ve güvenilir olması gibi konularda eğitildiler. Ayrıca toplanan verilerin sayımı ve düzenlenmesi, tablolar haline getirilmesi ve araştırma sonuçlarının bir raporla nasıl yazılması gerektiği, seminerlerde hem öğretildi hem de yaptırıldı. Bütün bunların yanında alanda çalışırken konuşulan öğrencilerin, bu araştırmaya karşı tutum ve davranışlarının gözlenmesi ve bu gözlemlerin yazıya dökülmesi, denemeleri de yapıldı. Bu ilk alan çalışması oldukça başarılıydı. İkinci araştırma İstanbul Emniyet Müdürlüğünün kurmaya çalıştığı çocuk bürosunda, polisle ilişkisi olan 18 yaşından küçük çocuklarla ilgili olarak başladı. Bölümün pek çok öğrencisi bu büyük araştırmada da çalıştı. Bu araştırmayla yeni kurulan Sosyal Antropoloji Bölümü kırdan-kent''e göç olgusuyla tanıştı ve seminerlerde yapılan demografik analizler, kentlere göç''ün büyüklüğünü ve iç göçlerin, hangi kentlere doğru yöneldiğine de işaret etti. Gerek Seminerlerde yürütülen demografik analizler gerekse Emniyet Müdürlüğünün yeni kurulan çocuk bürosunda yapılan araştırma, kırdan-kent''e göç olgusunun toplumun bütününü nasıl etkilediğini gösteren çalışmalar oldu.

1962-1963 ders yılında bölümde verilen demografi dersleri ve seminerlerinde yürütülen nüfus analizleri, ülkede hızlı bir nüfus artışı ve yoğun bir göç olgusu saptamış ve büyük kentlere göç edenlerin mesken gereksinmelerini, kentlerin varoşlarında "gecekondu" denilen kaçak yapılarla karşılamağa çalıştıkları, öğrenilmişti. Özellikle kırsal bölgelerden kentlere doğru yönelen göçün İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük kentlerde yoğunlaştığı ve bu nedenle de "gecekondu" denilen yapılaşmanın kentlerde, özellikle İstanbul’da başladığı ve hızla arttığı öğrenilmişti. İşte bu olgu, yeni kurulan Bölümün araştırma alanını belirledi ve öğrencimize, sosyal bir araştırmanın antropolojik alan çalışmasıyla (katılarak gözlem) nasıl yapılabileceğinin, uygulamalı olarak, örneğini vermek olanağı doğdu.

1962 yılı seminer çalışmalarının büyük bir bölümünde, öğrenciye göçle ilgili bir alan araştırmasının nasıl yapılacağının teorik bilgisi verildi. Ayrıca İstanbul gecekondularının bir kısmı dolaşılıp hangi bölgede araştırma yapılmasının uygun olacağı saptandı. Bu bölge, çeşitli nedenlerden dolayı, Zeytinburnu olarak belirlendi ve Zeytinburnu hakkında ön araştırma başlatıldı. Bir taraftan bölgeyle ilgili bilgiyi yaşayanlardan derlemeğe çalışırken bir taraftan da Zeytinburnu hakkındaki bilgiyi resmi makamlardan örneğin belediyeden almağa çalışıyorduk. Bu çaba yolumuzu İmar ve İskan Bakanlığına kadar uzattı. O yıllarda hiçbir resmi makamın, gecekondular ve buralarda yaşayanlar hakkında, bilgisi yoktu ve İmar ve İskan Bakanlığındaki yetkililer bu bölgelerde yapılacak ciddi bir araştırmayla ilgilenebileceklerini bildirdiler. Bu sırada mutlu bir rastlantı bizi, Ticaret ve Sanayi Odası reisi ile karşılaştırdı ve onların parasal desteği ile 1962 Haziran ayında Zeytinburnu gecekondu araştırmaları başladı. Zeytinburnu Araştırması, ülkemizde bu konuda yapılan, ilk büyük ve güvenilir araştırmadır. Bu araştırmada çalışma olanağı bulan öğrenciler, bir sosyal araştırmanın başından sonuna kadar, nasıl yapıldığını ve sonuçlandırıldığını izleme olanağı buldukları gibi, pek çoğu Fakülteyi bitirme tezlerini Zeytinburnu’nda yaparak, bölgede çeşitli konuları kapsayan pek çok takip araştırmasını da yürüttüler.

Zeytinburnu Araştırması, bir taraftan kırsal-kentsel göçün nedenlerine açıklık getirirken, öte yandan göç nedeniyle değişen aile yapısına, çalışma biçimlerinin değişmesine, kente gelenlerin hangi işlerde çalışma olanağı bulduğuna, eğitim olanaklarına ve ekonomik durumlarına vbg. önemli konular hakkında bol veri toplamamıza ve "kent ''in bir yarısına, diğer yarısının nasıl yaşadığını göstermeğe katkı sağlamıştı.

1963 yılının yaz ayları gene alanda bir başka gecekondu bölgesinde geçti. Gültepe-Harmantepe, Ortabayır, Yahya Kemal ve Çağlayan gecekondularının bütün evlerinde görüşme yapıldı. O tarihte bölgede çok yoğun bir nüfus yaşamadığından tüm mahalle sakinleriyle konuşulmuştu. Ev sahibi ve kiracı olarak 3463 aile ile görüşülmüştü. Çağlayan hariç, bölge nüfusu 16215 olarak saptanmıştı. Bu bölge ile Zeytinburnu bölgesi arasında gerek arazi gerekse binaların yapılış biçimi bakımından büyük fark vardı. Bu araştırmayı İmar ve İskân Bakanlığı destekledi. Zeytinburnu ve Gültepe, Çağlayan bölgesinde elde edilen verilerin dökümü, tasnifi, tablolar halinde düzenlenmesi 1965 yılına kadar sürdü. Çünkü hemen her şey elle yapıldı. Bölümde sadece bir fasit hesap makinesi olduğundan çeşitli guruplar halinde çalışan öğrencilere bu makineyi kullanma sırası gelmiyordu. Gültepe ve Çağlayan bölge çalışmaları Ağustos ayının sonuna doğru tamamlandı. Ara ara araştırma bölgesine gidip ek bilgi toplayan öğrenci gurupları dışında bölgede bizlerden kimse kalmadı.

Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Bölümü, gecekondu araştırmalarıyla öğrencilerine , bir sosyal araştırmanın bütün safhalarını uygulamalı olarak öğretme fırsatını buldu. Bütün bir eğitim yılı ve yaz ayları dahil öğrenci, alanda gecekondu yaşamına katılarak gözlem yapmayı, gecekondu sakinleri ile görüşerek en gizli konularda bile bilgi alabilmeyi, toplanan bilginin sayımını ve tablolar halinde düzenlenmesini ve bir araştırma gurubu olarak birlikte çalışabilmeyi öğrendiler. (Araştırma yapılan her bölgede bir merkezimiz vardı ve bazı öğrenciler geceleri de burada kalırlardı.)

Yukarda belirtildiği gibi , Antropoloji bilim dalında son yıllarda izlenen gelişmelere koşut olarak, Bölümdeki eğitim düzenlendi ve "gelişmekte olan ülkelerin karmaşık kültür" dokularını incelemek hedeflendi. Bu nedenle görkemli bir geleneğe ve karmaşık bir kültüre sahip olan Türk toplumunda, son yıllarda yaşanan kentleşme ve göç olgusunu incelemek Bölümün kuruluş politikasına da uygundu. Öte yandan kırdan-kente yoğun göç nedeniyle yaşanan gecekondulaşma, toplumun geleneksel kültür dokusunu da etkilemiş olduğundan, " kültür değişmeleri " konusu da çalışma alanı içine katılmış oluyordu.

1965 yılında Zeytinburnu’nda 160 aileyi kapsayan yeni bir araştırma başlatıldı. Bu bütün bir Ortadoğuda bu arada Türkiye’de, yapılan büyük bir araştırmanın İstanbul parçasıydı. Ünlü bir ekonomist olan E. Palmır''ın "Agriculture in Turkey " adlı kitabında .yer aldı. Araştırma Türkiye koşullarına göre ayarlandı ve sorular İstanbul’da herhangi bir gecekondu koşullarında uygulanabilecek duruma getirildi. 160 aile hemen her gün ziyaret edildi ve alman her türlü gıda malzemesi kaydedildi. Alınan bu malzemenin nereden alındığı, ne miktar alındığı ve kaç para ödendiği, alış verişin nereden yapıldığı, bakkaldan ya da pazardan nelerin alındığı hatta çocuklara sokak satıcılarından alınan şeyler dahi kaydedildi. Ayrıca her öğünde evde olanların ne yedikleri ve işe gidenlerin evden neler götürdükleri de saptandı. Böylece Zeytinburnu ailelerinin gıdaya sarfettikleri para ve evlerinde kullanılan malzemenin ne olduğu, sebzeye ve meyveye sarfedilen paranın miktarı ve bütün bunların satın alındığı yer belirlendi. Bu araştırmayla Zeytinburnu ailelerinin mutfak kültürü saptanmaya çalışıldı. Daha sonra, araştırmada toplanan veriler bir öğrencimiz tarafından, Bölümün kontrolünde, bitirme tezi olarak analiz edilip sonuçlandırıldı.

1968 yılına kadar Zeytinburnu, Gültepe-Çağlayan gecekondu bölgelerinde, Bölümün yönetiminde, öğrencinin üniversiteyi bitirme tez çalışmaları yoluyla, takip araştırmaları da yürütüldü . Bu çalışmalarla bölgedeki değişmeleri, gecekondu sakinlerinin memleketle ilişkilerini, aile yapılarını, bölgeyi terk etmeyi isteyip istemediklerini, vbg.. vakıaları da saptama olanağı bulduk.

Bölümde verilen teorik derslerin ve gecekondu araştırmalarının yanında, alanda başarılı olan bazı öğrencilerimizi, Üniversiteyi bitirme tezi olarak, köy araştırmalarına doğru yönlendirdik. Bu çalışmalar arasında olağan üstü yetkin köy araştırmaları vardır. Bölümde yapılan tez çalışmalarının bir kısmı, Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Dergisinin 3. sayısında, Dr. Taylan Akkayan tarafından sistemli bir biçimde analiz edilerek yayınlanmıştır.
1968 yılında Bölümün ikinci asistanı Serap Ertüzün doktora çalışmasını tamamladı. Ne yazık ki bu değerli meslektaşımızı, bir kaç yıl sonra, bir trafik kazasında yitirdik. 1969 yılı, Profesör Dr. C.W.M. Hart’ın ülkemizden ayrıldığı ve Zeytinburnu araştırmasının                        "Zeytinburnu:Gecekondu Bölgesi" adıyla İstanbul Ticaret    Odası    tarafından yayınlandığı    yıl oldu. Ayrıca çeşitli konferanslarda ve konut seminerlerinde, yoğun göç alan kente gelen köylülerin, sosyal ve kültürel yapılarının nasıl değiştiğini betimleyen söyleşiler de düzenlendi.

Profesör Hart giderken, itiraf etmeliyim ki son derece üzgün ve endişeliydim. Kendisine, tek başıma Bölümü nasıl yöneteceğimi ve bu konuda bana ne önerebileceğini sormuştum. Verdiği  yanıtı halâ hatırlıyorum: "Öğrenciye yararlı olduğuna inandığın ve Bölüm için doğru olduğuna karar vereceğin biçimde yönet" demişti. İyi ve doğru olduğuna inandığım yol ise öğrenciye sosyal araştırma yollarını uygulama yaptırarak öğretmekti ve alan araştırmaları sürdürüldü.

1971 yılında INTERMET''in parasal desteği ile yeniden Zeytinburnu ve Gültepe     bölgelerine gittik. Bu   kez   amaç, dünyanın  önemli metropollerinde yapılan bir araştırmanın İstanbul gecekondularındaki kırsal-kentsel göçle ilgili   verilerini toplamaktı. Genelde soruları biz hazırladık ama bu sorular çoğunlukla göçle ilgili sorulardı. INTERMET''in bu araştırması Bandung, Caracas, İbadan, İstanbul, Kualalumpur, Lima, Manila, Seoul kentlerini kaplamıştı.   Araştırma, İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi ile birlikte yapıldı. Araştırmanın alan çalışmasını Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Bölümü ve öğrencileri yürüttü. Bu çalışma 1971 yılında "Rural-Urban Migrants and Metropolitan Development"  adıyla A.Laquin tarafından  editörlüğü  yapılarak yayımlandı.

1968 yılında ilk önce Ankara İlahiyat Fakültesinde başlayan öğrenci hareketleri daha sonra çeşitli fakültelere de yayılmış, İstanbul’da Hukuk Fakültesi, Fen ve Edebiyat Fakülteleri, işgal edilerek boykotlara katılmışlardı. 1968 yılı karmakarışık bir şekilde son buldu. 1969-1970 yılına ise, çeşitli fakültelerde başlayan boykotlarla girildi. Ancak ilk boykotlardaki istekler giderek içerik değiştirmiş, bildiriler belirsiz söylemlere dönüşmüş, Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Bölümü öğrencileri de bu hava değişikliğini merak eder olmuşlardı. İşte bu samimi merak, bizi yeni bir araştırmaya başlayabileceğimizin, işaretini verdi. Yeni araştırma, İstanbul kentindeki yüksek öğrenim gençliğinin eğitim sorunlarını ve sosyo-kültürel yapısını saptamak ve öğrenci huzursuzluğunu teorik bir temele oturtarak açıklamasını yapabilmekle ilgili olabilirdi. Bu maceralı bir araştırma oldu. Zaman zaman çeşitli guruplar tarafından durdurulmak istendi ve sonuçta 1975 yılında "Üniversite Gençliği" adıyla tarafımdan yazılarak Edebiyat Fakültesince yayımlandı.

1972-1973 Eğitim yılında ve yaz aylarında, İmar ve İskan Bakanlığı tarafından yaptırılan Osmaniye Sosyal Meskenler araştırmasını başlattık. Bu araştırma bize sosyal meskenlerle gecekondu bölgelerini mukayese etme olanağını verdi ve bu araştırmayla onbir öğrenci üniversite bitirme tezlerini tamamladılar. Araştırmayı Edebiyat Fakültesi finanse etti. Bu arada Bölümün asistanı Taylan Akkayan, Kastamonu’nun iki köyü ile ilgili araştırmasını tamamlayarak doktora çalışmasını bitirdi. Bu araştırmayla köyden başlayan göçü Kent''e kadar izleme olanağımız doğdu.

1975-1976 yılları International Development Research Center (IDRC)''in desteklediği ve Teknik Üniversite, Mimarlık Fakültesi ile birlikte yürütülen, İstanbul kent trafiği ile ilgili olarak yapılan araştırmanın, dolmuş ve taksi şoförleriyle ilgili olan çalışmasını yürüttüğümüz yıllar oldu. Bu zor bir alan çalışmasıydı. Çünkü görüşülenler son derece mobil bir guruptu. Fakat, yılların alanda çalışma deneyimi bizlere çok şey öğretmişti ve bu araştırma sonuçları oniki tez çalışmasında toplandı. Bu araştırmayla İstanbul kentine göç edenlerle İstanbullu olan bir gurubun yaşama biçimini karşılaştırma olanağını bulduk. Bu araştırma İbrahim Şanlı tarafından "Dolmuş-Minibüs System in İstanbul" adıyla yayınladı.

1980-1981 yıllarında, alanda çalışma olanakları kısıtlandığından, Bölümün çalışmaları demografik analizlerde yoğunlaştı.

1982-1983 ders yılının yaz aylarında Doç. Dr. Taylan Akkayan’ın gayretiyle Bölüm öğrencilerini yeniden alana çıkarmak olanağı doğdu. Söğüt''te yapılan çalışma "Ertuğrul Gaziden Bugüne Söğüt " adıyla yayınlandı.

1983’de Taylan Akkayan’ın doçentlik tezi olarak hazırladığı OSMANELİ: DEĞİŞEN BİR ANADOLU KASABASI adlı çalışması tamamlandı ve çeşitli olanaksızlıklar nedeniyle ancak 1990 yılında Edebiyat Fakültesi tarafından yayımlandı. Ülkemizde kasaba çalışmalarının sayılarının azlığı nedeniyle bu araştırma önemli bir alan çalışmasıydı.

1985 -1987 yılları ise Milli Eğitim ve Gençlik ve Spor Bakanlığının desteklediği çalışan gençliğin işbaşında eğitimi, çıraklık, kalfalık, mesleğe yönelme sorunlarıyla ilgili bir alan araştırmasıydı. Bakanlık bu çalışmayı 1988 yılında ÇALIŞAN GENÇLİĞİN İŞBAŞINDA EĞİTİMİ: ÇIRAKLIK,KALFALIK, MESLEĞE YÖNELME SORUNLARI adıyla yayımladı.

Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Bölümünde verilen teorik derslere ve seminerlere ilaveler de yapıldı. Kent Antropolojisi, sanayi toplumları, kültür-kişilik ilişkileri, kırsal bölgeler ve etnoğrafik filim seminerleri gibi. Ayrıca 1987 yılına kadar Bölüm, "Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Dergisi" adında bir dergi de yayımladı. Ancak dördüncü sayısı çıkarılabilen bu dergi, YÖK''ün üniversitelerdeki dergi yayınlama kuralını değiştirdiğinden sürdürülemedi.

1987  yılında tamamlanan çalışan gençliğin işbaşında eğitimi ile ilgili son araştırmadan sonra, Bölümün artan yüküne sağlığımın dayanamayacağını duyumsadığımdan, Antropoloji  Bölümünün  anahtarını  öğrencim, asistanım, doçentim ve meslekdaşım Profesör Dr. Taylan Akkayan''a teslim ettim. Bu tarihten sonra da araştırmaların sürdürüldüğünü biliyorum.

YÖK''ün üniversitelere daha fazla öğrenci alma politikası nedeniyle 1982’lerden sonra, öğretim elemanı sayısı bakımından küçük bir bölüm olmasına karşın, Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Bölümü her yıl 45-50 öğrenci almak zorunda kalmış , buna rağmen öğrenciyi alanda yetiştirebilmek amacıyla Bölüm, gurup çalışmaları yöntemine başvurmuştur. Bu yöntemle büyük guruplar halinde alana çıkan öğrenciler gene de tezlerini ayrı ayrı yapmışlar ve her biri konunun ayrılabilen bir parçasını bölüme tez konusu olarak vermişlerdir. Bu tür çalışmalardan biri 1987 yılında başlatılmış ve kaybolan el sanatlarıyla ilgilenen bölüm, yorgancılarla ilgili bir araştırma yürütmüştür. Bu çalışma başarılı olmuş ve yirmi öğrencimiz bitirme tezlerini bu araştırmayla tamamlamışlardır. 1988 yılında da sürdürülen gurup çalışmaları, araştırmanın mutlaka alanda yapılarak, güvenilir veri toplama yönteminin, bölümün temeline ne denli yerleştiğinin kanıtıdır. Aşağıdaki liste bu çalışmaları yıllara dayanarak kısaca özetler.

1988 yılı İstanbul’un  tüm  kazalarında muhtarlarla yapılan bir araştırmanın başladığı ve bitirildiği yıldır. Çalışmanın bir kısmı gazetede yayınlanmıştır ve bu araştırma 49 tez çalışmasında toplanmıştır.

1989  yılında mukayeseli bir çalışma yapabilmek amacıyla meslek liselerinde, otomotor ve torna-tesviye bölümlerinde okuyan son sınıf öğrencileri ile ilgili bir çalışma başlatılmış ve bu araştırma ile 32 öğrenci alan araştırmalarını tamamlayarak mezun olmuşlardır.
1990 yılında Zeytinburnu''nda bir takip araştırması yapılmış ve eskiden görüşme yapılan ailelerin bir kısmı ile yeniden görüşülmüş ve özellikle değişen akrabalık ilişkileri saptanmaya çalışılmıştır. Bu araştırmanın sonuçları 20 mezuniyet tezinde toplanmıştır.

1991 yılında ise evvelce yapılan bir öğrenci araştırmasıyla karşılaştırma yapabilmek amacıyla İTÜ’de ve Yıldız Teknik’te Makine mühendisleri bölümlerinde bir öğrenci araştırması yürütülmüş ve bu çalışmalar 13 mezuniyet tezinde toplanmıştır.

1992  yılı keyifli bir araştırma yılı olmuş ve Beşiktaş bölgesinin büyük bir kısmı kaplanarak İstanbul’da yaşayan ailelerin yemek yeme adetleri ve mutfak kültürleri saptanmıştır. Bu araştırmayla 25 öğrenci tez çalışmalarını tamamlamışlardır.

1993  yılında İstanbul’un Üsküdar ve Kadıköy bölgelerinde, bazı gecekondu semtleri dahil, konuk karşılama ve konuğa ikram örf ve adetleri saptanmağa çalışılmış ve çeşitli aile tiplerine göre  bu kültürün nasıl değiştiği saptanmıştır. Bu alan çalışmasında 25 öğrenci  çalışmış ve bitirme tezlerini bu çalışmayla tamamlamışlardır.

1994 yılı zorlu bir çalışmanın başlatıldığı yıldır. Kadıköy’de ve bölgenin bazı gecekondu semtleri dahil, kapsamı geniş bir sağlık araştırmasının, bir bakıma sağlık taramasının yapıldığı yıldır. Aile reisleriyle ve ara ara evin hanımı ile de konuşulan bu çalışmada 39 öğrenci alanda en yetkin biçimde yetiştirilmiştir.

1995 yılı uzun süre ihmal edilen demografik çalışmalar yeniden başlatılmış ve ülke nüfusu çeşitli açılardan analiz edilerek 32 öğrencinin bitirme tezleri oluşturulmuştur.

1996 -1999 yılları yepyeni bir projenin planlandığı yıllardır. Bu yıllarda ülkenin değişik bölgelerinde çok sayıda köy araştırması yapılmıştır. Batı Anadolu’da ve Trakya   bölgesinde 118 köy  kaplanmış ve her köye iki öğrenci araştırıcı birlikte gitmişler, aile reisleriyle ve belirli bir düzenle evin kadınlarıyla da görüşmüşlerdir. Toplanan veriler düzenlenip tezler halinde bölüme teslim edilmiştir. Bu araştırmada amaç, şimdilik ülkemizin iki önemli bölgesinin kültür haritasını çıkarma girişimidir.

2000 yılında başlayan ve hala sürdürülen araştırma ise Dünya Bankası tarafından finanse edilen ve 17 Ağustos 1999’da Yalova-Gölcük bölgesini vuran zelzele bölgesine, Dünya Bankasının verdiği kredilerin bölgede kullanılması ve bölge halkının yardımları değerlendirmesiyle ilgili bir araştırmadır.

Görüldüğü gibi, Dr. Hart’ın Sosyal Antropoloji ve Etnoloji bölümünü kurduktan bu yana başlayan alan araştırmaları, kültür değişmeleri çalışmaları, köylerde ve kentlerde sürdürülen kültürel çeşitliliğin saptanması ve çeşitli sosyo-kültürel problemlerin araştırılması, kısaca alanda "insanın incelenmesi" gayretleri, devam etmiştir ve etmektedir. Böylece, hocamız Profesör Hart’ın “Antropologun Pabuçları Çamurlu olmalıdır” sözüne bu güne kadar sadık kaldığımızı söyleyebilirim.

 

Kaynakça


Akkayan, Taylan, Göç ve Değişme istanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1979
________, ve Aydın, Mehmet Hilmi, Ertuğrul Gaziden Bugüne Söğüt,
istanbul: Yenilik Basımevi, 1983
________, Osmaneli: Değişen bir Anadolu Kasabası
istanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1990


Coon, C.S, The Story of Man, Nevvyork: 1954

Dixon,R.B., The Building of Culture, New York, 1928

Hart, C.W.M., "Cultural Anthropology and Sociology" in Becker, Hovvard and Boskof,    Modern   Sociological Theory, New York: The Dryden Press. 1957

_______, and Pilling ,Arnold R.   The Tiwi of North Australia, New York:
Holt, Rinehart and VVinston, INC., 1960

_______, "Peasents Come to Town : Some Characteristics of istanbul
Gecekondus"   istanbul: Ekonomik, Sosyal Etüdler Konferans Heyetinin Tertiplediği Çınar Konferansları 4-24 Ağustos,1963

_______, Mc Even, William, J." Forms and Problems of Validation in Social
Anthropolog" Current Anthropology Vol.4 No. 2   April,1963 S. 170-1 adlı makaleye Hart’ın  Yanıtı

_______, " istanbul Gecekondularında Yapılan Araştırmaların İlk
Sonuçları"   istanbul: TEKSİF , Konut Semineri, 7- 9 Eylül ,1964

________,   Zeytinburnu : Gecekondu Bölgesi,   (Çeviri: Nephan Saran)
istanbul: Ticaret Odası Yayınları, 1969

________, "İlk Ders" istanbul:  istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Yayınları, Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Bölümü Dergisi I, Güz,1971
Homans, G.C., The Human Group, New York: Harcourt, Brace and Co.,1950

Howells, W.W., Back of History, New York: 1954

Kırımlı, Yüksel , Köyde Sosyal Organizasyon ve Sihri Hısımlık İlişkileri(Eltiler), istanbul: Üniversite Basımevi ve Filim Merkezi, 1998

Kroeber, A.L., Anthropology: New York: 1923 - New York: 1948 Levvis, Ocar, Tepoztlan, New York: Holt, Rinehart and Winston, 1960

Linton, Ralph, The Tree of Cultures, New York: Alfred A. Knoph, 1955-1957

Murdock, G.P., Social Structure, New York: The Free Press, 1949

Palmer, Edgar Z., Agriculture in Turkey : Long -Term Projection of Supply and Demand, istanbul : Robert Collage, School of Business Administration and Economics., 1966

Radcliffe-Brown, Method in Social Anthropology, Chicago: The University of Chicago Press, 1958

Redfıeld, Robert, The Folk Culture of Yucatan, Chicago: The University of Chicago Press, 1941

Saran, Nephan , istanbul Şehrinde Polisle İlgisi Olan Onsekiz Yaşından küçük Çocukların Sosyo-Kültürel Özellikleri Hakkında bir Araştırma istanbul: Taş Matbası, 1968

_______," Istanbulda Gecekondu Problemi"  Türkiye Coğrafi ve Sosyal
Araştırmalar, istanbul: istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Enstitüsü, 1971

_______," Squatter Settlement(gecekondu) Problems in istanbul"
Turkey: Geografic and Social Perspectives , Leiden: E.J. Brill,1974 (bir önceki makalenin İngilizcesi)
________, Üniversite Gençliği, istanbul: Edebiyat Fakültesi
Matbaası, 1975
________, Köylerimiz, istanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1984

Saran , Nephan ve Akkayan , Taylan , Çalışan^Gençliğin İşbaşında Eğitimi: Çıraklık ,Kalfalık Mesleğe yönelme Sorunları, istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Antropoloji Bölümü, T.C. Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı, Gençlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü.

Whyte, William Foote, Sreet Corner Society, Chicago: University of Chicago Press, 1943

Positive SSL