Derleyen: Helena Wayne**

Çeviren: Ayşe Hilal TUZTAŞ***

GİRİŞ

Bronislaw Malinowski herkes tarafından sosyal antropolojinin öncülerinden biri ve modern saha çalışmasının kurucusu olarak bilinir. Aynı zamanda kendisi büyük bir yazar ve yaratıcı bir öğretmendir. Şimdiye kadar özel hayatı ve düşünceleri hakkında çok az şey biliniyordu. Bu kitap onun evliliğinin ilk zamanlarını, hayatını, meslekdaşları ile olan ilişkilerini , öğrencileri ve geniş bir spektrum çizen arkadaşlarını anlatmaktadır.

Kitaptaki mektuplar (Bronoi ve eşi Elsie''nin) 1916''dan Elsie''nin 1935''teki ölümüne kadar birbirlerine yazdıklarından oluşmaktadır. Mektuplar tanışmaları, sıradışı evliliklerini belgelemiştir. Bu şekilde Malinowski''yi sadece hoca ve eğitimci olarak değil, bir eş, bir baba, bir arkadaş boyutuyla da göstermiştir. Ayrıca bu mektuplar fazlaca tanınmayan eşinin de ne kadar yetenekli, espiritüel ve kabiliyetli olduğunu gösteriyor.

I. Cilt Avusturalya ve Yeni Gine''de yazılmış mektupları kapsar. Bu onların ilk karşılaşmaları olan 1916 yılından başlar ve1920 başlarında Avrupa''ya dönmelerine kadar devam eder. Elsie günlüğünde Bronislaw''la ilk karşılaşmalarını ve aşık olmalarını aktarırken Malinowskı''nin mektuplarında 1917-18 yıllarında Yeni Gine Trobriand adasında yaptığı üçüncü ve son saha araştırmalarını kapsar. Daha sonra Bronislaw (Bronoi) Avusturalya''ya döndükten sonra evlenirler. Bir yıl sonra 1920 yılında da Avrupa''ya giderler.

II. Cilt 1920 Nisan''ında İngiltere''ye varmaları ile başlar ve eşinin 1935''teki ölümüne kadar Bronoi''nun kazandığı ün, başarıları ve yaşamlarından detaylar verir. Malinowskiler 6 ülkede yaşadılar ve pek çok yer gezdiler. İşte bu mektuplar onların gezginci hayatını belgeler. . Bu mektupların getirdiği bilgiler Frazer ve Bronislaw''ın bir çok öğrencisine önder fikirler olmuş ve onları ünlü birer antropolog olma yolunu sevk etmiştir. Ayrıca 1920 ve 1930''lu yıllarda Nazizm ve Faşizmin günden güne yükselmesi sonucu oluşan davranışların gelişen yönünü incelemiştir. Mektuplar tarih, antropoloji ve kültürel çalışmalardaki öğrencilerin ve öğretmenlerin üzerinde ilgi uyandıracak ve bu mektuplar genel okuyucuya bütün samimiyetiyle isteğini verecektir.

Bronislaw Kasper Malinowski (1884-1942) ve Elsie Rosaline Masson (1890-1935) ''un karşılaşmaları çok ilginçtir tıpkı evlilikleri gibi. Bronoi doğma büyüme Polonyalıdır Elsie İskoç bir aileye mensup olarak Avusturalya''da dünyaya gelmiştir. Yani çok farklı dünyalardan gelmekteydiler. Fakat yaşamlarında önemli müşterek bir bağ vardı. İkisi de akademik ve kültürlü bir çevredeydiler. Ayrıca benzer karakter özelliklerini paylaşıyorlardı. Çok duyarlı ve hayal güçleri kuvvetli kimselerdi. Her ne kadar romantiklerse de aşırı duygusal değillerdi ve süre gelen yapıya karşı cephe alan asi durumundaydılar. Onlar ihtiraslı insanlardı ama Elsie güçlü duygularla perçinlenmişti.

Bronislaw, Jozefa (Lacka) ve Lucjan Malinowski''nin tek çoçuğu olarak 7 Nisan 1884''te Krakow''da doğdu. Babası Krakow Üniversitesi''nde Slav filolojisinde profesör dilbilimci ve etnograftı. Her ikisinin ailesi de küçük soylular grubundan geliyor ve İngiltere''de orta sınıfa ait olan (şu anda kaybedilmiş) pek çok toprağa yerleşmişlerdir.

Polonya bağımsız olmadan önce Rus, Alman, ve Avusturya İmparatorlukları arasında bölünmüştü. Bronoi''nun yaşadığı dönemde Avusturalya''nın rejimi liberalizmdi ve Krakow başkentken Avusturya Galiciasında (Galicia Polonya ve Rusya arasındaki Karpat dağlarının kuzeydoğusunda yer alan tarihi bir bölgedir (Encyclopedia, İnternational, s:432) entelektüel, sanatsal bir yaşam gelişiyordu.

Bronislaw hassas bir çocuktu ve sık sık okuldan sonra evlerde özel öğretmenlik yapardı. Babasını 14 yaşındayken kaybettiği için annesi, anneannesi, amcaları, halaları, kuzenleri, Bronoi''ya güçlü olması için yardım ettiler.

Genç Malinowski çok miktarda seyahatler yaptı. Sık sık annesiyle bazen doktorlarla ve bu seyahatler çok geliştirici, öğretici oldu. Avrupa''da iken İtalya''ya karşı özel bir sevgi besledi ve kendi Lehçe, Almanca ve Fransızcasına İtalyanca''yı da ekledi. Anne oğul çok uzaklara Akdeniz adalarına, Kuzey Afrika''ya Maderia (Atlas Okyanusunda bir ada)dan İspanyolca''yı öğrendiği Kanarya adalarına kadar gittiler. Eğitimi tamamıyla Latince ve Yunanca ile olmuştur.

Bronoi çocukluğundan beri tatilini Zakopane kasabasında Güney Krakow''da uzanan Tatra dağlarında geçirirdi. Yaşlandığında kendisi için çok önemli bir arkadaş çevresine sahipti. Bu neşeli insanlar sanat ilgileri, edebiyat, zihin ve kadınlarla dialog noktalarında uyuşuyorlardı. 18''inde Krakow Üniversitesine gitti. Önce fizik ve matematik sonra psikoloji ve felsefe okudu. Avusturya İmparatorluğu büyük bir onurla doktorasını onurlandırdı ve üç dönem Leipzig Üniversitesine devam etti ki babası derecesini burada almıştı. Burada Ekonomi ve halk (Völker) psikolojisi gördü. 1910''da 26 yaşındayken ilgi duyduğu yeni sahada hayatının dönüm noktası olan bir karar vermişti. Antropoloji, Etnoloji ki önceki çalışmaları bunu desteklemiştir. Ayrıca yeni çalışmalarına İngiltere''de devam etme kararı ve Londra Ekonomi Okulunu seçti. Önce C. G:Seligman''ın yardımcısı olarak çalıştı. Bir sene kalmayı planlamıştı ama neticede 4 sene kaldı, bu arada Polonya''da sık sık uzun ziyaretler yaptı. İngilizce''yi iyice konuşabiliyor ve kolaylıkla yazabiliyordu.

Elsie Bronislaw''dan 6 yaş daha gençti. 29 Eylül 1890''da Melbourne''da doğdu. Irvine adında bir ağabeyi ve kendisinden biraz büyük bir ablası vardı ve çok iyi dostu Marnie. Ailesi Mary (Struthers) Aberdeen ve David Orme Masson Edinbourgh''dandı. 1886''da evlendikten sonra Avusturalya''yı terketmişlerdi. Orme Masson Melbourne Üniversitesinde Kimya kürsüsündeydi. Masson ve Struthers aileleri fen ve sanat sahasında akademisyenlikler yapmışlardı ve iki halası da yazardı. Elsie ve Marnie mürebbiyelerin yanında evde ders görüyorlardı. Elsie önceleri okulda mektup yazmaktan haz duyuyordu. Abileri okulu bitirmiş üniversiteye gidiyorlardı. Massonlar ibadet etmezlerdi ve Elsie resmi bir din eğitimi almamıştı tam zıddı Bronislaw ise Polonya Roma Katolik kurallarına göre dindar olarak yetiştirilmişti. Elsie hayatı boyunca dinini açığa vurmayı reddetmiştir. Bronoi ise kendi önceki inançlarından tam bir sapma göstermiş fakat inanç kavramını nostaljik olarak korumuştur. O kendini bazen insancı ve gönülsüz (agnostik) bilinmezci olarak tanımlar.

Elsie mutlu bir çocukluk geçirmiştir, geniş bir arkadaş çevresi içinde büyümüştür. O dönemde danslar, partiler, tiyatrolar ve çalılıklardaki piknikle. Elsie iyi arkadaşı Mim Weigall ile hikayeler ve şiirler yazmaya başladı. 16, 17 yaşlarına geldiklerinde Elsie ve Marine 6 ay anneleri ile Avrupa macerası yaşadılar. İskoçya''daki akrabalarını gördüler sonra Paris''i ziyaret edip Leipzig''te müzik, Florence''da sanat üzerine eğitim gördüler. Genç Elsie Fransızca, Almanca ve İtalyanca''ı az çok bilirdi.

1912''de başka bir macerada Avusturalya Cumhuriyetini yeni katılmış Kuzey bölgelerine Darwin''de John Gilruth ve ailesinin yanında "au pair" olarak kalmak için gitmişti. Gazetelere Avusturalya''nın içindeki yaşamı tanımlayan makaleler ve evine uzun mektuplar yazdı ve bunlar Mac Millan tarafından bir kitaba toplanıp 1915''te İngiltere''de yayınlandı "Evcilleştirilmemiş Bölge".

Bu olaydan iki sene önce Bronoi''nun ilk İngilizce kitabı Londra''da yayınlanmıştı. "Avusturya yerlileri içindeki aile" geniş, derin bir okuma alt yapısıyla oluşmuştu ama birinci elden gözlem değildi fakat takip eden 1914''te Bronoi''ya İngiliz Yeni Ginesi, Papua veya Avusturalya''ya gitmesini önerdi. Burada yapması gereken gözleme dayalı araştırma daha sonra saha araştırması olarak adlandırılmıştır. Seligman''ın yardımıyla sanayici Robert Mond''dan ve LSE''den çalışmaları için fon sağlanmıştır.

Fen alanındaki gelişmeler için kurulmuş olan İngiliz Cemiyeti o sene içerisindeki 4 Avusturalya şehrindeki senelik uluslararası toplantılara Bronislaw''ı antropolog delegesi olarak gönderdi. 1914''te Bronoi''nin gemisi havuza alındığında Avrupa''da savaş ilan edildi. ve Avusturya İmparatorluğunun bir üyesi olarak Bronoi Avusturalya''da düşman bir yabancı durumuna geldi. Bronoi ise Yeni Gine''deki bu saha çalışmasından vazgeçme gereği hissetmedi. Takdimi iki önemli şahsiyetle fizikçi ve etnografla yaptı. Melbourne''den Prof. sonra Sir olan Baldwin Spencer, Adelaide''dan Prof. sonra Sir olan Edward Stirling ve ikiside ona sadece varışına kadar değil bir veya daha sonraki yıllarda da desteklerini vermişler ve teşvik etmişlerdir. Bronoi ayrıca Orme Masson''la karşılaştı ki İngiliz Birlik Toplantısının organizatörlerinden biriydi ve Marie babasının asistanlığına vekalet ediyordu fakat daha Elsie ile karşılaşmamıştı.

Toplantı Eylül''de bittikten sonra Bronoi Brisbane''den Yeni Gine''ye yolculuğa çıktı. Burada Polonyalı gençlik arkadaşlarıyla vedalaştı. Stanislaw I. Witkiewicz dünyayı gezmekte yolları kesişen Malinowski ile saha araştırmalarında fotoğrafçısı olarak gelmişti ama yaratıcı bencil olmayan bir karar alarak Avrupa''ya dönüp Rusya için savaşa katıldı. Witkiewicz; Rus Polonyalıydı ve Çar''ın üyesiydi. Antropolojiden kaynaklanan bu tepkisi Bronislaw''ı üzmüştü.

Elsie 1914 Eylül''de yeni bir hayata başladı. Savaşta yardımcı olmak için Melbourne Hastanesine hemşire olarak çalışmaya kara vermişti. Bu sayede gönüllü savaşan Avustralya erkeklerine bir bayan olarak karşılık vermiş olacaktı. Gayretli bir dört yılın başladığını biliyordu fakat ne kadar uzun görünse de ve ne kadar çetin olsa da gerçekleştirmek isteği yapmasını sağlayacaktı.

Bu yılın aralık ayında Elsie ve Dr. Charles Matters Batı Avustralya''da aşık olmuşlar ve beklendiği üzere nişanlanmışlardı. 1915''den sonra Charles cepheye savaşmaya gitti.

Bronoi Yeni Gine''nin güney sahillerinde Mailu adasında saha araştırmasına başladı. Port Moreby''a ulaştıktan sonra Malinowski L Governor, Sir Hubert Murray''nin beğenmemesi ve güvensizliğine hedef oldu fakat Murray''nin düşmanlığı, nefreti Bronoi''yu çalışmaları boyunca destekleyen Avusturalyalı yönetici Atlee Hunt''ın saptırması sonucuydu.

1915''te Bronoi Avusturalya''ya dönmek ve Adelaide kenarındaki Stirling ailesi ile kalmak için mektup yazdı. Mektupta Stirling''in denetimi altında olan Mailu araştırmasına yönelik bir eleştiride vardı. Makalenin son hali Stirling''e kaldı. "Mailu''nun Yerlileri" makalesinin olduğu Güney Avusturalya''daki gazeteyi öğrenip kopyasını İngiltere''de doktora kazanması için yardımcı olsun diye Londra Üniversitesine gönderdi. Yeni Gine''ye dönüşünden kısa bir süre önce Bronoi ve Stirling''in güzel kızlarından Nina''ya aşık olmuş ve resmi olmadan nişanlanmışlardı.

Malinowski Mailu''ya geri dönmedi ama hayatında önemli bir yer tutan Trobriand adalarına doğru doğuya yolculuk yaptı. Orada bir senesini harcadı. Bu antropolojik bir saha çalışması için olağanüstü uzun bir zamandı ve onun araştırma metodları bütün alan araştırmaları için gerekli oturmuş bir metod oldu. 1915 Ağustos ayı Elsie''ye Charles Matters''in ölümüyle darbesini vurdu. Charles Lone Pine''de Gallipoli''de bir çatışmada öldürüldü. Bronoi ve Elsie''nin nihai karşılaşmaları Massonların akşam yemeğindeydi. Bronoi 1916''da Avusturalya Ağustosunda Chanonry''e Melbourne Üniversitesi Profesörü Row''un evine çağrılmıştı. Bu Bronoi''nun Yeni Gine''den ikinci dönüşünden bir süre önce ve Elsie''nin Charles için matem tuttuğu zamana rastlıyordu. Bronoi''nun çalışmaları varlığının özüydü ve hakikat Elsie faydalı bir kitap yazmıştı. Bu kitap Avusturalya yerlilerinin hayatını kapsıyordu. İlk beraberlikleri böyle oldu.

Elsie çekici, incecik, narin , kısa bir insandı; yüzündeki çıkık elmacık kemikleriyle, yeşil gözleri ve kalın, uzun saçlarıyla Bronoi''yu kendine sor derece hayran bırakmıştı. Bronoi ise nazik, dürüst tavırları ile ve olduğundan daha uzun görünen boyuyla (yaklaşık 6 feettir). O kendini doğru bir şekilde tarif etmektedir eğer kritik edilirse, Elsie''e Trobriand''dan yazdığı bazı mektuplarda bu görülebilir.

Bir evliliğin öyküsünde 1. cildin ilk mektubu Elsie''nin 1917''de yazdığı günlüğünden alınmış eski, uzun Bronoi için yazılmış bir mektuptur. Mektuplar çiftin bütün buluşmalarını ve 1916-17''de aralarında gelişen arkadaşlığı ve Elsie''nin Bronoi''nun kendi üzerindeki cazibesini ve Bronoi''nun çok yönlü karakterindeki bir çok yönü hakkındaki yaptığı analizleri kapsar. (Bu mektupların arasında Elsie''nin geçmişte belirttiği şeylerin zamanla değiştiğini gösteren mektupları da koydum)

Cilt 1''in gösterdiği gibi evlenmelerine mani olan engeller çıkmıştır. Massonların ve Baldwin Spencer''in Bronoi ile olan zıtlığı, Bronoi''nun Nina Stirling''le çözümleyemediği sevgisi, problemlerin neticede hakkından gelindi. Elsie ve Bronoi her ikiside ideal bir evlilik oluşturmuş ve bunun devamı için çalışmışlardır, müziğin zorunluluğu ve zevki ve çocukların verdiği haz gibi ortak görüşlerle. Onlar, sonraları mektuplaşmaları gösterecektir, savaş sonrası yılların insanlara parlak görünmesine nefret duyuyorlardı ve hala samimi ve endüstri dünyasının dokunmadığı bir yerin hasretini çekiyorlardı.

1919 Mayıs''taki evliliklerinden sonra Avusturalya''yı terketmeden önce bir seneden sonra Elsie ve Bronoi''nun mutlu yaşamı "İspanyol" adlı bir salgın hastalıkla yıkıldı, bu salgına yenik düştüler. Aynı sene Paul ve Hede Khuner''la olan çok önemli arkadaşlıkları derinleşti. Avusturalyalı çift savaşa düşman yabancı olarak yakalandılar. Paul Vienne''li bir sanayiciydi ve Hede ile Yeni Gine''de kısa bir iş seyahatinde savaş ilan edildiğinde tanışmışlardı. Güneye Avusturalya''lı otoriteler tarafından yakalanarak götürülüp, gizlilik içinde Melbourne de yerleştiler ve Mim Weigall''le buluştular, Elsie''nin arkadaşı, ve aralarından su sızmayan bir grup oldular kendilerine Klan diyorlardı. Savaş bittiğinde Khuners ve sonra Malinowskiler Avrupa''ya geri dönüş yolculuğu yaptıklar ki bunu 2. ciltte mektuplar bize anlatıyor, bu bize anlatıyor, bu yakın dostluk bütün hayatları boyunca devam etti. !920''de Paul''un beklenmedik (erken) ölümüne kadar 6 Avrupa ülkesinde görüştüler ve Hede ile çocuklar; ve Malinowski ailesi arasındaki bağlar asla kopmadı. Mim de Avrupa için Avusturalya''yı terketti ve sonuçta Vienne''de evlendi.

Elsie Bronoi evlenmeden önce bunun sakin ve önceden kestirilebilecek bir gelecek olmadığını görüyordu ama ilginç olabileceğini düşünüyordu. Ama günden güne hayatı idare edişleri arasında esaslı farklar doğuyordu. İnsanlarla ilişkiler ve hayata dair pratik konularda onun huzursuz karakteri, çelişkileri ve ayrılıkları yüzündendi. Elsie''nin kilerse daha iyi bir uyum içinde idi. Bronoi''nun seçkin aklı ve bitmek bilmeyen siniri aptallığa tahammülü olmadığını gösterir. Elsie iç güdüleriyle, yargılarında adilane olabildiği için Bronoi''nun ilişkilerinde doğabilecek sorunları yeteneğiyle dengeliyordu.

Birlikte olan yaşamlarının ilk yıllarında Bronoi''nun huzursuzluğundan kaynaklanan birçok farklılık ve hareket vardı. 1924''te evliliklerinin 5. yılında Elsie''nin hastalık semptomları ilk sinyalini verdi ama ne Bronoi nede Elsie bunu ciddiye almadılar. Artık öğrenme isteği ile ayrılan bir yaşam başlamıştı. Elsie iki sonra üç çocuğuyla kuzey İtalya''daki evlerindeyken Bronoi Londra ekonomi okulunda ders veriyor, işi ve kariyeri için seyahat ediyor ve aralıklarla eve geliyordu. Kalabalık, hareketli bu yaşam onu memnunu ediyordu.

Elsie''nin hastalığı kötüleşti ve 1928''de çeşitli daralmalar dışında sağlığı yerindeydi ama aile Londra''da bir arada yaşayamadı ve Bronoi''da sık sık dolaşıyordu. Bu hareketli yaşamından kaynaklanan mektupların mevcudiyetine müteşekkir olmak gerekiyor.

Elsie''de kendi seyahatlerindeki teşebbüsü gibi hasta durumunu tedavi etmek için boş yere araştırma yaptı ve Bronoi''yu üç kıtadaki toplantılarından, öğütlerinden, taahhütlerinden alıkoymadı çünkü bunların onun için zorunluluk olduğunu biliyordu.

Hastalığına, Bronoi''nun yokluğuna rağmen, evliliklerindeki değişikliklere rağmen, birbirlerini sevdiklerini biliyordu. Elsie bütün ailenin yaşamı için dikkate değer bir uyum ve devamlılık meydana getirdi. Onun trajik ölümünden sonra bu devamlılık yeniden kurulamadı.

*The Story of a Marriage "The Letters of Bronislaw Malinowski and Elsie Masson, Volume I 1916-1920"
Edited by: Helena Wayne, London, 1995 adlı kitabın giriş bölümünden çeviridir.

**Helena Wayne: K. İtalyada Kuzey Tirol''de doğdu. Elsie ve Bronoi''nun en küçük kızıdır. Babasının mektuplarına, akrabalarına, Bronoi''nun öğrencilerine ve ailesi hakkında bilgiyi ulaşabileceği herkesi ulaşmıştır. Life magazinde muhabir, kitap editörü ve BBC''de program yapımcısıdır.

***Sosyal Antropolog (MA)

Positive SSL